Proktoloji Nedir? Hangi Hastalıklara Bakar?

Proktoloji Nedir?

Proktoloji genel cerrahi bilim dalının bir alt branşıdır. Genel cerrahinin ilgilendiği hastalık ve tedaviler oldukça geniş bir alan kapsamaktadır. Genel cerrahinin ilgilendiği alanlar yüzeysel olarak şu şekilde sıralanabilir:

• meme cerrahisi
• tiroid cerrahisi
• yemek borusu cerrahisi
• mide cerrahisi
• makat hastalıkları cerrahisi ( proktoloji)
• ince ve kalın bağırsak cerrahisi
• pankreas cerrahisi
• karaciğer cerrahisi
• safra kesesi cerrahisi ve diğer safra yollarına dair cerrahiler
• fıtık cerrahisi 

Proktoloji genel cerrahinin makat hastalıkları ve tedavisi ile ilgilenen alt branşıdır. Genel cerrahinin yelpazesi oldukça geniş olması nedeni ile bu alanda doktor tercih edilirken yaşanan hastalık alanında uzmanlaşmış ve tecrübe sahibi bir genel cerrah tercih edilmesi tavsiye edilmektedir. Makat hastalıklarında uzmanlaşmış genel cerrahlar ise proktolog olarak anılmaktadır.

Proktoloji Hangi Hastalıklara Bakar?

Proktoloji alanın sindirim kanalının son bölümü olan kalın bağırsak, rektum ve anal bölgede oluşan hastalıklarla ilgilenmektedir. Bölgenin kendine has bir anatomisi olması sebebiyle özel bir uzmanlık gerektirmektedir. Proktoloji alanında en sık karşılaşılan hastalıklar şunlardır;

• Hemoroid ( Basur )
• Anal Fissür ( Makat Çatlağı )
• Anal Apse
• Anal Fistül
• Genital Bölge ve Makat Siğili ( Kondilom)
• Anal Dermatit
• Makat Kaşıntısı ( Pruritus Ani)
• Makat Sarkması
• Kabızlık

Kabızlık

Kabızlık her insanın hayatında en az bir kere başına gelen bir durumdur. Tek başına bakıldığında ciddi bir hastalık değildir. Ancak kabızlığa bağlı olarak oluşan makat hastalıkları kişilerin hayatını olumsuz etkileyecek düzeyde ciddi hastalıklardır. Bu nedenle kabızlığında bir hastalık olarak algılanması ve gereken önlemlerin alınması yerinde olacaktır.

Tıbbi olarak haftada 3 kereden az olan zorlu dışkılama kabızlık olarak kabul edilmektedir. Kabızlığı tetikleyen birçok farklı etken olması sebebiyle sorunun görülme sıklığının net olarak belirtilmesi zordur. Ancak toplum genelinde yapılan çalışmalar sorunun görülme sıklığın yetişkinler arasında %16 olarak tespit etmiştir. Bu oran 60 yaş ve üzeri bireyler için %33 civarına kadar yükselmektedir. Kabızlığın sürece yaygın olarak tekrarlayan biçimde görülmesi makat hastalıklarının ortaya çıkmasına neden olmaktadır. 6 aydan uzun süren kabızlık sorunu kronik kabızlık olarak kabul edilir ve mutlaka tedavisi gerekir.

Beslenme alışkanlıkları, ileri yaş, gebelik, bağırsak hastalıkları, hareketsizlik, yetersiz sıvı tüketimi, kullanılan ilaçlar, tiroid bezinin az çalışması, stres gibi faktörler kabızlığı tetikleyen etkenlerdir.Kabızlık ile alakalı ayrıntılı bilgi edinmek için aşağıda linki verilen makaleyi inceleyebilirsiniz.

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5976340/

Makat Sarkması ( Rektal Prolapsus)

Makat sarkması sıklıkla hemoroid sorunu ile karıştırılan bir hastalıktır. Makatta gaz ve dışkı tutulmasına sağlayan kasların zayıflamasına bağlı olarak ortaya çıkan bir hastalıktır.Sindirim sisteminin son kısmı olan rektumun makattan dışarı sarkması olarak ve/veya fıtıklaşması olarak tarif edilebilir. Hastalık doğrudan kabızlık ve zorlu dışkılama ile ilişkilendirilmektedir. Kabızlık gibi ishal de makatı zorlayan bir durum olması nedeniyle makatın dışarı sarkmasına neden olmaktadır. Ayrıca kadınlarda çok sayıda doğum yapılması da hastalığı tetikleyici durumlar arasında sayılmaktadır.

Makat Kaşıntısı

Ciltte bulunan sinir uçlarının uyarılması kaşıntı şikayetine neden olmaktadır. Kaşıntı genel olarak hayatı olumsuz etkileyeck bir sorun sayılmaz ancak anal bölge gibi alanlarda olan kaşıntı bölgesine bağlı olarak rahatsız edici olabilir. Ayrıca anal bölgedeki ortaya çıkan kaşıntılar başka hastalıklarla ilişkili olması sebebiyle ciddiye alınarak sebebinin araştırılması tavsiye edilir.Makat bölgesinde ortaya çıkan ve kaşıntıya neden olan hastalıklar şunlardır; hemoroid(basur), crhon hastalığı, anal fissür, makat siğili gibi hastalıklardır.

Anal Apse

Anüs bölgesinde cildin nem dengesini sağlamak için salgı bezleri bulunmaktadır. Bu bezlerden salgılanan salgılar sayesinde cildin nem dengesi sağlanır ve dışkının çıkışı kolaylaşır. Bu bezlerin tıkanması salgının dışarı çıkamayarak birikmesine ve apse oluşturmasına neden olur. Oluşan bu apseye anal apse denir. Anal apse bir anda ortaya çıkan makat ağrısı ile kendini gösterir. Şiddetli ağrıya neden olur. Tedavi edilmez ise apse kendi kendine patlayarak geçer. Apsenin patlaması ağrının geçmesini sağlar ancak oluşacak akıntıya bağlı olarak anal fistül hastalığının oluşmasına neden olabilir. Bu nedenle kendi kendine patlamasından ziyade doktor müdahalesi ile boşaltılması önerilir.

Anal Fistül

Anal fistül hastalığının sebebi makat bölgesinde oluşan apselerdir. Kendi kendine patlayan apse nin neden olduğu akıntı zaman içerisinde makatın iç ve dış yüzeyinde bir kanal oluşmasına neden olur. Oluşan kanala fistül kanalı ismi verilir. Buradan sürekli olarak akıntı olması kaşıntı ve kötü kokuya neden olur. Kanalın oluştuğu yerin makat kasları ile olan ilişkisine bağlı olarak bait ve karmaşık fistül olarak ikiye ayırılır. Makat hastalıkları arasında en zorlu ve hastanın hayatını olumsuz etkileyenidir. Bu nedenle apse oluştuğu zaman önemsenmeli kendi kendine boşalmasına izin verilmemelidir. Aşağıdaki görselde anal fistül hastalığının oluşturduğu kanal gösterilmiştir.

Anal Fissür

En sık görülen makat hastalıklarından birisi anal fissür yani makat çatlağıdır. Kabızlığa bağlı olarak oluşur. Kabızlık ile sertleşen dışkı makattan çıkışı esnasında deride yırtık ve yaralara neden olan bu yaralara anal fissür nedir. Fissür hastalığı akut ve kronik olmak üzere 2 farklı türe ayrılarak sınıflandırılır. Akut dönem hastalığın yeni oluştuğu 10-15 günlük dönemdir. Kronik fissür ise akut dönemden sonra kronikleşen dönemdir. Sorun sadece küçük bir yara olmasına rağmen bulunduğu bölgeye bağlı olarak şiddetli ağrı ve acıya neden olmaktadır. Her akut dönem makat çatlağında olmasa da akut dönemde olan makat çatlaklarında krem tedavisi işe yarayabilmektedir. Kronik dönemde olan vakıalar için ise doktor müdahalesi gerekmektedir.

Hemoroid (Basur)

Hemoroid halk arasında basur ismi ile bilinen makat bölgesi hastalığıdır. Sık görülen makat hastalıklarından birisidir. Kabızlık, fazla ıkınma, normal doğum gibi makat bölgesinde baskıya neden olan durumlara bağlı olarak oluşur.

Hemoroid aşırı ıkınmaya bağlı olarak anal bölgedeki damarsal yapıların anüs dışına sarkmasıdır. Memeciklerin oluşma yerine göre iç ve dış hemoroid olarak ikiye ayrılmaktadır. İç hemoroitte memecikler anal kanal içerisinde, dış hemoroitte ise makat çevresinde oluşur. Hastalığın ilerleme durumu memeciklerin gösterdiği reaksiyona göre anlaşılır. İlk aşamalarda memecik dışkılama esnasında makat dışına çıkar ve kendiliğinden normal konumuna döner. Son aşamalarda ise sürekli olarak makat dışında konumlanır. Bu durum memeciklerin makat kasları tarafından sıkıştırılmasına ve ağrı yaşanmasına neden olmaktadır. Sorun ileri evrelere ulaşmadan tedavisinin yapılması önerilir.

Anal Dermatit

Anal dermatit kısaca anal bölgede oluşan egzama olarak tanımlanabilir. Cildin yıpranmasına ve tahriş olmasına bağlı olarak ortaya çıkar. Makat bölgesinde ortaya çıkan kaşıntılarının büyük çoğunluğu anal dermatit yani mayasıl kaynaklıdır. Özellikle yaz aylarında dar kıyafet giyilmesine, aşırı veya yetersiz hijyene, beslenme alışkanlıklarına bağlı olarak ortaya çıkabilmektedir. Mayasıl sorununa bağlı olarak ortaya çıkan kaşıntılar anüs ve çevresinde görülür, geceleri artış gözlenir, akıntı ve kötü kokuya neden olabilir. Dermatit sorunun ağrıya neden olmaz. Soruna ağrı eşlik ediyorsa başka bir anal bölge hastalığı ile ilişkilendiği düşünülür.

Kondilom

Siğil sorunu toplumda oldukça yaygın olan bir cilt sorunudur. Siğiller oluştukları bölge ve gösterdikleri özelliklere bağlı olarak farklı şekillerde gruplandırılır. Anal bölgede oluşan siğillere kondilom ismi verilmektedir. Kondilom HPV virüsüne bağlı olarak oluşan bir cilt lezyonudur. HPV nin 100 den fazla türü bulunmaktadır. Bunlardan tip 6 ve 11 anal ve genital bölgede siğil oluşmasına neden olmaktadır. Virüs genellikle cinsel ilişki ve virüslü kişilerin eşyalarının kullanılmasına bağlı olarak başka insanlara bulaşmaktadır.

Kondilomlar bulaşıcı ve yayılmacı özelliğinden dolayı en kısa süede tedavi edilmelidir. Aksi halde başka kişilere bulaşması ve kişinin kendi vücudunda daha büyük alanlara yayılması muhtemeldir. Ayrıca HPV nin bazı tiplerinin kanserleşme riski de bulunmaktadır. Ayrıca anal bölgede kaşıntıya neden olarak bireyleri toplumda zor durumda bırakabilmektedir.

Yazımızda makat bölgesinde en sık görülen hastalıklar kısaca ele alınmıştır. Hastalıklar, belirtileri ve tedavi seçenekleri hakkında daha detaylı bilgi almak için sitemizde yer alan yazılara göz atabilirsiniz.